Przepisy karne w kodeksie spółek handlowych – część 2
11 May 2022

Przepisy karne w kodeksie spółek handlowych

Spór dotyczący tego czy prawo handlowe jest odrębną dziedziną prawa czy też jest  wyspecjalizowaną częścią prawa cywilnego trwa nie od dziś. Niezależnie od odpowiedzi na powyższe pytanie trzeba wskazać, że kodeks spółek handlowych czyli ustawa będąca podstawową i najważniejszą ustawą prawa handlowego zawiera przepisy prawa prywatnego i dotyczy stosunków prywatnoprawnych. Duża część przepisów ma charakter dyspozytywny, a istnienie przepisów imperatywnych wynika z konieczności i stanowi swoiste ultima ratio. Jednakże zazwyczaj w ostatniej części każdej ustawy znaleźć można przepisy karne związane z naruszeniami norm w niej zawartych. Tak też jest w kodeksie spółek handlowych – mimo że jest to typowa “cywilistyczna” ustawa to znaleźć w niej można szereg przepisów dotyczących odpowiedzialności karnej związanej z popełnieniem czynu zabronionego. Co więcej, przepisy te stanowią w przeważającej mierze o odpowiedzialności karnej członków zarządu i likwidatorów spółek, a ich obecność może stanowić niejaki “straszak” dla osób, które działając jako osoby reprezentujące spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością naruszają przepisy prawa. W poniższym artykule zajmiemy się częścią pierwszą przepisów karnych. 

Pierwszym karnym przepisem, który można odnaleźć w kodeksie spółek handlowych jest przepis art. 586. Statuuje on odpowiedzialność karną członków zarządu (a także likwidatorów) za niezgłoszenie wniosku o upadłość spółki handlowej pomimo powstania warunków uzasadniających zgłoszenie tego wniosku według przepisów o upadłości. Osoba, która nie spełni ciążącego na niej  obowiązku podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku. Sprawcą przestępstwa niezgłoszenia upadłości spółki prawa handlowego mogą być  tylko członkowie zarządu, w tym również prezes zarządu, gdy spółka funkcjonuje, a gdy jest w stanie likwidacji – tylko likwidator. Przestępstwo niezgłoszenia upadłości jest, wobec powyższego, przestępstwem indywidualnym właściwym. Upadłość zgłasza si w stosunku do dłużnika, który stał się niewypłacalny. W art. 11 ust. 1 i 1a Prawa Upadłościowego ustawodawca precyzuje, że dłużnik jest wówczas niewypłacalny, jeżeli utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych, przy czym domniemywa się, że dłużnik utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych, jeżeli opóźnienie w wykonaniu zobowiązań pieniężnych przekracza 3 miesiące. Ustawodawca wskazuje dodatkowo, że w sytuacji gdy dłużnik jest osobą prawną albo jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, jest niewypłacalny także wtedy, gdy jego zobowiązania pieniężne przekraczają wartość majątku, a stan ten utrzymuje się przez okres przekraczający 24 miesiące. Wniosek ten należy złożyć w terminie 30 dni od dnia zaistnienia przesłanki ogłoszenia upadłości. Przedmiotem przestępstwa jest w tym przypadku obrót gospodarczy, a w szczególności zasady jeg prawidłowego funkcjonowania. Przepis ten chroni również interesy wierzycieli i wspólników

Kolejny przepis odnosi się do ogłaszania  nieprawdziwych danych albo przedstawianiu  ich organom spółki , władzom lub osobie powołanej do rewizji,  a czynność ta następuje przy wykonywaniu  obowiązków wymienionych w tytule III oraz IV (de facto chodzi tutaj o tytuł Spółki kapitałowe oraz o tytuł Łączenie, podział i przekształcanie spółek). Kara, która została wskazana w tym przepisie to grzywna, kara ograniczenia wolności albo kara pozbawienia wolności do lat dwóch. Jeżeli sprawca działał nieumyślnie wówczas kara to grzywna, kara ograniczenia wolności albo kara pozbawienia wolności do roku. Sprawcą przestępstwa może być osoba fizyczna, która jest adresatem obowiązków wskazanych w tytule III i IV KSH. Wobec tego przestępstwo zaliczyć należy zatem do przestępstw indywidualnych. Mogą być nimi członkowie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, pracownicy spółki, likwidatorzy spółki, syndyk, członkowie rady nadzorczej, biegły rewident. Zachowanie sprawcy polega na ogłaszaniu nieprawdziwych danych albo przedstawianiu nieprawdziwych danych organom spółki, władzom państwowym lub osobie powołanej do rewizji. Przestępstwo z art. 587 KSH jest przykładem tzw. przestępstwa wieloodmianowego Dobrem chronionym za pomocą tego przepisu jest prawidłowość funkcjonowania obrotu gospodarczego.

Trzeci przepis związany jest z zakazem nabywania własnych udziałów  lub akcji przez spółki kapitałowe. Przepis art.. 588 stanowi bowiem, że kto będąc członkiem zarządu albo likwidatorem dopuszcza do nabycia przez spółkę handlową własnych udziałów lub akcji albo do brania ich w zastaw podlega grzywnie, każe ograniczenia wolności albo każe pozbawienia wolności do 6 miesięcy. W art. 200 KSH ustawodawca przewiduje zakaz obejmowania, nabywania lub przyjmowania w zastaw własnych udziałów w stosunku do spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Wyjątkiem od wyżej wymienionego zakazu, jednak także pod pewnymi ograniczeniami wskazanymi w art. 200 § 2 KSH, jest nabycie udziałów w drodze egzekucji na zaspokojenie roszczeń spółki, których nie można zaspokoić z innego majątku wspólnika, nabycie w celu umorzenia udziałów oraz nabycie albo objęcie udziałów w innych przypadkach przewidzianych w ustawie Jeśli chodzi natomiast o spółki akcyjne ustawodawca dopuszcza w pewnych sytuacjach rozwiązania polegające na nabyciu akcji własnych, o tyle nie jest dopuszczalne, i to bez wyjątków, objęcie akcji własnych. Jeśli zaś chodzi o samo przestępstwo to sprawcą może być wyłącznie członek zarządu spółki handlowej (spółka z o.o., akcyjna lub komandytowo-akcyjna) albo jej likwidator. Uwzględniając normatywne ujęcie przedmiotu czynności wykonawczej („własne udziały lub akcje”), odpowiedzialność karną na podstawie art. 588 KSH ponosić mogą wyłącznie członkowie organów spółki – emitenta akcji. Komentowany przepis nie obejmuje natomiast zakresem swego zastosowania w sytuacji nabycia (wzięcia w zastaw) udziałów (akcji) spółki dominującej przez spółkę zależną. Wobec braku przewidzianych w tym przepisie wymaganych kwalifikacji normatywnych, sprawcą czynu w nim opisanego nie mogą być m.in. członkowie rad nadzorczych spółek kapitałowych oraz spółki komandytowo-akcyjnej, komisji rewizyjnej (spółka z o.o.), prokurenci, pełnomocnicy oraz komplementariusze umocowani do prowadzenia spraw spółki komandytowo-akcyjnej i reprezentowania jej na zewnątrz. Zachowanie się sprawcy polega na dopuszczeniu do nabycia przez spółkę handlową własnych udziałów lub akcji albo na dopuszczeniu do brania własnych udziałów lub akcji w zastaw, zaś dobrem chronionym są zasady prawidłowego obrotu gospodarczego. 

Kolejnym przestępstwem opisanym w kodeksie spółek handlowych jest bezprawne wydanie dokumentów. Zgodnie z treścią przepisu art.. 589 kodeksu spółek handlowych kto będąc członkiem zarządu albo likwidatorem spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, dopuszcza do wydania przez spółkę dokumentów imiennych, na okaziciela lub dokumentów na zlecenie na udziały lub prawa do zysków w spółce – podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do 6 miesięcy. Zakaz dopuszczania do wydania przez spółkę dokumentów imiennych, na okaziciela lub dokumentów na zlecenie na udziały lub prawa do zysków w spółce jest emanacją zakazu wynikającego z art. 174 § 6 KSH. Prawa udziałowe z dywidendy w spółce z o.o. nie mogą być inkorporowane w papierze wartościowym. Tutaj również możliwość bycia sprawcą czynu została ograniczona do członków zarządu oraz likwidatorów spółki. Zachowanie sprawcy przestępstwa opisanego w art. 589 KSH ustawodawca scharakteryzował poprzez posłużenie się znamieniem czynnościowym „dopuszcza”, które obejmuje  wszelkie czynności, często o różnym charakterze, które prowadzą do wydania przez spółkę dokumentów imiennych, na okaziciela lub dokumentów na zlecenie na udziały lub prawa do zysków w spółce w warunkach opisanych w art. 174 § 6 KSH. Przedmiotem ochrony jest w tym przypadku prawidłowość obrotu gospodarczego, a w szczególności zasada zakazująca niekontrolowanego obrotu udziałami spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. 

Reasumując, na członkach zarządu oraz likwidatorach ciąży niezwykle duża odpowiedzialność. Członkowie zarządu nie tylko mogą odpowiadać za zobowiązania spółki na podstawie przepisu art.. 299 kodeksu spółek handlowych ale w określonych przypadkach mogą także zostać pociągnięci do odpowiedzialności karnej.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Translate »